In september bezocht een delegatie van 25 bestuurders en strategen de steden Heidelberg van Freiburg. De lessen die we daar leerden, delen we graag via deze website. Met Astrid Mayer liepen we door de wijk Vauban.
We kregen een rondleiding door Vauban door Astrid Mayer (directeur Freiburg Future Lab). Deze wijk in het zuiden van Freiburg im Breisgau, is gebouwd op het terrein van een voormalige Franse kazerne. Na het vertrek van de Franse troepen in 1992, besloten stadsplanners samen met activisten om het terrein te transformeren tot een wijk die duurzaamheid als kernwaarde zou omarmen. In samenwerking met architecten, milieudeskundigen en de lokale gemeenschap, werd een visie gecreëerd waarin ecologische woningbouw, sociale participatie en milieuvriendelijk vervoer centraal stonden.
Een van de pijlers van Vauban is de nadruk op energie-efficiëntie. Veel woningen zijn gebouwd volgens de principes van passieve huizen, die zeer weinig energie verbruiken voor verwarming en koeling. Daarnaast maken bewoners gebruik van zonne-energie door de installatie van zonnepanelen en zonneboilers op daken. Sommige huizen in de wijk zijn zelfs zogenaamde “Plusenergiehäuser”, wat betekent dat ze meer energie opwekken dan ze verbruiken.
Ook de stedelijke infrastructuur draagt bij aan de duurzaamheid van Vauban. Waterdoorlatende bestrating en groene daken helpen bij het reguleren van regenwater, waardoor de belasting op het rioolstelsel vermindert. Het gebruik van milieuvriendelijke bouwmaterialen en de beperking van afval tijdens de bouw waren daarnaast belangrijke doelstellingen.
Autoluw
Een van de meest opvallende kenmerken van Vauban is het autoluwe karakter. De wijk is zo ontworpen dat auto’s niet in de straten mogen rijden, behalve voor laden en lossen. Bewoners worden aangemoedigd om gebruik te maken van duurzame vervoersmiddelen, zoals fietsen en het openbaar vervoer. De wijk beschikt over uitstekende fietspaden en is goed verbonden met het centrum van Freiburg via trams. Er is een gemeenschappelijke parkeergarage aan de rand van de wijk voor bewoners die toch een auto bezitten, maar het autobezit in Vauban ligt veel lager dan het gemiddelde in andere Duitse steden. Er is ook een gemeenschappelijke parkeergarage niet gebouwd. De bewoners hebben er wel recht op, maar hebben vooralsnog van dat recht afgezien. De parkeerplaats werd een park.
De wijk is sowieso heel groen en heeft toch een relatief hoge dichtheid. De wijk laat zien wat de impact van auto’s is in andere wijken en dat zonder auto’s wijken veel leefbaarder zijn dan met. Daarbij helpt de wetgeving van het bondsland dat bestrating in tuinen verbiedt een handje mee. Toch zijn er ook zorgen. Door de klimaatverandering sterven bomen in de wijk.
Vauban is ook een voorbeeld van hoe gemeenschapsbetrokkenheid een duurzame wijk kan versterken. Veel van de initiatieven in de wijk zijn voortgekomen uit de directe inspraak van de bewoners, die vanaf het begin betrokken waren bij het ontwerp en de ontwikkeling van de wijk. Zo zijn er coöperatieve bouwgroepen opgericht, waardoor groepen burgers samen woningen konden ontwerpen en bouwen die voldeden aan hun collectieve behoeften en waarden.
Deze betrokkenheid gaat verder dan de bouw van woningen; er is een sterke sociale cohesie in de wijk. Bewoners organiseren regelmatig buurtactiviteiten, beheren gezamenlijke tuinen en pleinen, en nemen actief deel aan de besluitvorming omtrent de toekomst van de wijk. Daar kregen we ook zelf mee te maken toen een van de bewoners aan onze groep vroeg een handje te helpen bij het tillen van zijn tafelblad naar zijn woning.
Bij entree van de wijk staat een grote spreuk van Pipi Langkous ‘We maken de wereld zoals we willen’ en de wijk heeft een hoog pipi-gehalte met kleur, hout en groen. Maar daaronder ligt een strak plan dat netjes is ingevuld en uitgevoerd. Op een rafelrandje met krakers en autowrakken na dan.
Facts en figures
– Oppervlakte: Ongeveer 38 hectare
– Bouwperiode: 1996 – 2006
– Aantal bewoners: Ongeveer 5.500
– Aantal woningen: Ongeveer 2.000
Duurzaamheid
– Passieve huizen: Veel gebouwen voldoen aan de Passiefhuis-norm, wat betekent dat ze een zeer laag energieverbruik hebben (minder dan 15 kWh/m² per jaar voor verwarming).
– Plusenergiehuizen: Een aantal woningen produceert meer energie dan ze verbruiken.
– Zonne-energie: Op daken in de wijk zijn zonnepanelen en zonneboilers geïnstalleerd, met een totaal vermogen van ongeveer 445 kWp.
– CO2-reductie: Dankzij de energie-efficiënte bouw en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen heeft de wijk een aanzienlijke vermindering van CO2-uitstoot bereikt.
Vervoer en Mobiliteit
– Autoluwe wijk: Vauban is ontworpen als een autoluwe wijk; ongeveer 70% van de huishoudens bezit geen auto.
– Openbaar vervoer: De wijk is uitstekend verbonden met het stadscentrum van Freiburg door middel van een tramlijn.
– Fietsinfrastructuur: Vauban heeft uitgebreide fietspaden, waardoor het fietsgebruik hoog is.
– Parkeergarage: Auto’s van bewoners worden geparkeerd in parkeergarages aan de rand van de wijk om het autoverkeer in de straten te beperken.
Sociale samenhang
– Bouwgroepen (Baugruppen): Ongeveer 30% van de woningen is gerealiseerd door coöperatieve bouwgroepen, waarbij bewoners actief betrokken waren bij het ontwerp en de bouw van hun huizen.
– Sociale initiatieven: Vauban heeft tal van gemeenschappelijke ruimtes en tuinen die door de bewoners gezamenlijk worden beheerd. Er is een sterke nadruk op gemeenschapsbetrokkenheid en samenleven.
Milieu en Infrastructuur
– Waterbeheer: Groene daken en doorlatende bestrating helpen regenwater op een natuurlijke manier te verwerken en verminderen de druk op het rioolsysteem.
– Energievoorziening: Een lokaal energiebedrijf levert warmtekrachtkoppeling (WKK) en er is een wijkbreed systeem voor de distributie van duurzame energie.
Geleerde lessen
>> Het is mogelijk om duurzame wijken te bouwen die 25 jaar meegaan.
>> Dat kan alleen door een goed plan dat goed is uitgevoerd.
>> Het autoluwe karakter is daarbij erg belangrijk.
>> Het is raar dat dit voorbeeld niet veel meer wordt opgevolgd.
Meer info
https://stadtteil-vauban.de/en/quartier-vauban-2/
https://www.localfutures.org/programs/global-to-local/planet-local/eco-communities/vauban/
